Wieści z Unii: Przejęcie Lotosu przez PKN Orlen pod lupą Komisji

Unijna komisarz odpowiedzialna za politykę konkurencji Margrethe Vestager stwierdziła: – Proponowane przejęcie Lotosu przez PKN Orlen miałoby wpływ na kilka strategicznie istotnych rynków energii. Komisja zbada, czy planowane przejęcie doprowadziłoby do ograniczenia konkurencji oraz wyższych cen lub mniejszego wyboru paliw i produktów pokrewnych dla klientów biznesowych i konsumentów końcowych w Polsce i innych państwach członkowskich.

PKN Orlen i Grupa Lotos („Lotos”) to dwa duże zintegrowane przedsiębiorstwa naftowo-gazowe z Polski. Prowadzą działalność przede wszystkim w Polsce – gdzie są właścicielami obu istniejących rafinerii – ale też w kilku innych krajach Europy Środkowo-Wschodniej i w krajach bałtyckich.

PKN Orlen i Lotos posiadają szeroki portfel produktów i są aktywne w całym łańcuchu wartości dostaw paliw, w tym w zakresie:

• hurtowych dostaw paliw takich jak olej napędowy, benzyna lub paliwo lotnicze. Hurtowe dostawy paliw obejmują dwa poziomy: poziom „loco rafineria”, w którym biorą udział tylko przedsiębiorstwa mające bezpośredni dostęp do paliwa (tj. producenci i importerzy), oraz poziom „niedetaliczny”, na którym inni hurtownicy sprzedają paliwa mniejszym sprzedawcom detalicznym i innym odbiorcom końcowym;
• detalicznych dostaw paliw takich jak paliwa silnikowe i paliwa lotnicze (do silników odrzutowych);
• powiązanych rynków produktów ubocznych procesu rafinacji (np. bitum i smary) i powiązanych usług, np. utrzymywania zapasów obowiązkowych.

Stwierdzone przez Komisję problemy w zakresie konkurencji

Na obecnym etapie Komisja obawia się, że proponowana transakcja doprowadziłaby do ograniczenia konkurencji na kilku rynkach, na których podmiot powstały w wyniku połączenia prowadziłby działalność. W szczególności Komisja obawia się, że proponowana transakcja może prowadzić do wyższych cen i mniejszego wyboru dla klientów biznesowych i konsumentów końcowych kilku produktów, zwłaszcza na stacjach paliw i na lotniskach.

Wstępne wnioski z analizy Komisji przedstawiono pokrótce poniżej:

• Jeżeli chodzi o hurtową sprzedaż paliw, proponowana transakcja praktycznie doprowadziłaby do powstania monopolu na poziomie loco rafineria w Polsce, ponieważ doszłoby do połączenia jedynych dwóch przedsiębiorstw posiadających w tym kraju rafinerie. Podmiot powstały w wyniku połączenia stałby się również liderem rynku na poziomie niedetalicznym dostaw oleju napędowego, benzyny i innych paliw. Ponieważ PKN Orlen i Lotos są w Polsce jedynymi dwoma dostawcami krajowymi, jedyną potencjalną alternatywą byłby import. Jest on jednak ograniczony ze względu na takie utrudnienia jak brak infrastruktury, przestrzeni magazynowych i wymogi regulacyjne. W szczególności w przypadku dostaw hurtowych paliwa lotniczego PKN Orlen i Lotos są jedynymi dostawcami w Polsce i Estonii, a podmiot powstały w wyniku połączenia stałby się też liderem rynku w Czechach.
• Jeżeli chodzi o dostawy detaliczne paliw silnikowych, proponowana transakcja doprowadziłaby do usunięcia bardzo silnego konkurenta PKN Orlen, który już teraz jest największym podmiotem na tym rynku w Polsce. Po przeprowadzeniu transakcji podmiot powstały w wyniku połączenia byłby w przybliżeniu czterokrotnie większy niż kolejny konkurent i prawdopodobnie nie byłby narażony na znaczną presję konkurencyjną. Jeżeli chodzi o dostawy detaliczne paliwa lotniczego (do silników odrzutowych), proponowana transakcja wyeliminowałaby jedynego konkurenta PKN Orlen w kilku portach lotniczych.
• Jeżeli chodzi o produkty uboczne, transakcja doprowadziłaby do usunięcia bardzo silnego zintegrowanego konkurenta i wzmocniła pozycję PKN Orlen w zakresie dostaw bitumu w Polsce, Czechach, na Litwie, Słowacji, Łotwie i w Estonii, a także w zakresie dostaw smarów w Polsce.
• Na obecnym etapie Komisja jest również zaniepokojona świadczeniem usług utrzymywania zapasów obowiązkowych, ponieważ PKN Orlen i Lotos mają duży udział w dostępnych przestrzeniach magazynowych w Polsce.

Biorąc pod uwagę ilość paliwa znajdującego się w rękach PKN Orlen i Lotosu, zarówno na rynkach wyższego, jak i niższego szczebla paliw, Komisja obawia się też, że podmiot powstały w wyniku połączenia miałby możliwość i motywację do zaprzestania zaopatrywania swoich konkurentów działających na rynku niższego szczebla , a tym samym do wyłączenia ich z rynków.

Komisja przeprowadzi teraz szczegółowe postępowanie wyjaśniające dotyczące skutków transakcji, aby ustalić, czy potwierdzą się wstępnie stwierdzone problemy w zakresie konkurencji.

Transakcję zgłoszono Komisji w dniu 3 lipca 2019 r. Komisja ma obecnie 90 dni roboczych – do dnia 13 grudnia 2019 r. – na podjęcie decyzji. Wszczęcie szczegółowego dochodzenia nie przesądza o jego wyniku.

Przedsiębiorstwa i produkty

PKN Orlen jest polskim zintegrowanym przedsiębiorstwem naftowo-gazowym, właścicielem jednej z dwóch polskich rafinerii oraz rafinerii na Litwie i w Czechach. Prowadzi działalność na rynku hurtowym i detalicznym produktów rafinacji ropy naftowej w Polsce, Austrii, Czechach, Estonii, na Łotwie, Litwie, w Niemczech i na Słowacji. Prowadzi również działalność w zakresie poszukiwania, rozwoju i produkcji ropy naftowej i gazu ziemnego oraz działalność na rynku petrochemicznym.

Również Lotos jest polskim zintegrowanym przedsiębiorstwem naftowo-gazowym i właścicielem drugiej polskiej rafinerii. Prowadzi działalność na rynku hurtowym i detalicznym produktów rafinacji ropy naftowej, głównie w Polsce, ale również w Czechach, na Litwie, Słowacji, Łotwie i w Estonii. Podobnie jak PKN Orlen, Lotos prowadzi działalność w zakresie poszukiwania, rozwoju i produkcji ropy naftowej i gazu ziemnego oraz działalność na rynku petrochemicznym.

Przepisy i procedury dotyczące kontroli łączenia przedsiębiorstw

Komisja ma obowiązek przeprowadzić ocenę połączeń i przejęć przedsiębiorstw, których wysokość obrotów przekracza pewien określony próg (zob. art. 1 rozporządzenia w sprawie kontroli łączenia przedsiębiorstw ), a także zapobiegać koncentracjom, które mogłyby znacząco utrudniać skuteczną konkurencję na terenie EOG lub jego znacznej części.

Zdecydowana większość zgłaszanych połączeń przedsiębiorstw nie stwarza problemów, jeśli chodzi o ewentualne zakłócenie konkurencji i – po rutynowej kontroli – jest zatwierdzana. Od zgłoszenia transakcji Komisja ma zasadniczo 25 dni roboczych na podjęcie decyzji o jej zatwierdzeniu (etap I) lub o wszczęciu szczegółowego postępowania wyjaśniającego (etap II).

Oprócz przejęcia Lotosu przez Orlen w ramach etapu II prowadzone są obecnie trzy dochodzenia w sprawie połączeń przedsiębiorstw: proponowanego przejęcia Bonnier Broadcasting przez Telia Company, proponowanego przejęcia Aleris przez Novelis oraz proponowanego przejęcia Innogy przez E.ON.