Wieści z Unii: Europa, która chroni: zwalczanie dezinformacji

Ochrona demokratycznych procesów i instytucji przed dezinformacją stanowi duże wyzwanie dla społeczeństw na całym świecie. Aby zaradzić temu problemowi, UE jako pierwsza podjęła inicjatywę i wprowadziła solidne ramy prawne umożliwiające skoordynowane działania przy pełnym poszanowaniu europejskich wartości i praw podstawowych. We wspólnym komunikacie wyjaśniono, w jaki sposób Plan działania na rzecz zwalczania dezinformacji i pakiet dotyczący wyborów przyczyniły się do zwalczania dezinformacji i zachowania integralności wyborów do Parlamentu Europejskiego.

Wysoka przedstawiciel i wiceprzewodnicząca Komisji Federica Mogherini, wiceprzewodniczący do spraw jednolitego rynku cyfrowego Andrus Ansip, komisarz do spraw sprawiedliwości, konsumentów i równouprawnienia płci Věra Jourová, komisarz ds. unii bezpieczeństwa Julian King oraz komisarz do spraw gospodarki cyfrowej i społeczeństwa cyfrowego Marija Gabriel stwierdzili we wspólnym oświadczeniu:

Rekordowa frekwencja w wyborach do Parlamentu Europejskiego dowiodła wzrostu zainteresowania obywateli europejską demokracją. Nasze działania, włącznie z ustanowieniem na poziomie europejskim i krajowym sieci ds. wyborów, pomogły chronić naszą demokrację przed próbami manipulacji.

Jesteśmy pewni, że dzięki ściślejszej koordynacji między UE a państwami członkowskimi nasze wysiłki przyczyniły się do ograniczenia wpływu działań dezinformacyjnych, w tym działań podmiotów zagranicznych. Wiele jednak pozostaje do zrobienia. Wybory europejskie nie były wolne od dezinformacji; nie powinniśmy akceptować tej sytuacji jako nowej normy. Wrogie podmioty stale zmieniają swoje strategie. Musimy dążyć do tego, by ich wyprzedzać. Zwalczanie dezinformacji stanowi wspólne, długofalowe wyzwanie dla instytucji UE i państw członkowskich.

Przed wyborami byliśmy świadkami skoordynowanej fałszywej aktywności mającej na celu rozpowszechnianie na platformach internetowych materiałów pogłębiających podziały, w tym z wykorzystywaniem botów i fałszywych kont. Platformy internetowe ponoszą więc szczególną odpowiedzialność za zwalczanie dezinformacji. Dzięki naszemu aktywnemu wsparciu Facebook, Google i Twitter poczyniły pewne postępy we wdrażaniu kodeksu postępowania w zakresie zwalczania dezinformacji. Najnowsze, dziś opublikowane, sprawozdania miesięczne potwierdzają tę tendencję. Obecnie oczekujemy, że platformy internetowe będą w stanie utrzymać tempo działań, zwiększyć wysiłki i wywiązać się ze wszystkich zobowiązań wynikających z kodeksu.

Mimo że jest jeszcze za wcześnie na wyciągnięcie ostatecznych wniosków na temat poziomu i wpływu dezinformacji w ostatnich wyborach do Parlamentu Europejskiego, oczywiste jest, że działania podejmowane przez UE – jak również przez wielu dziennikarzy i weryfikatorów faktów, platformy, organy krajowe, naukowców i społeczeństwo obywatelskie – przyczyniły się do powstrzymania ataków i ujawnienia prób ingerowania w nasze demokratyczne procesy. Większa świadomość społeczna utrudniła podmiotom o złych zamiarach ingerencje w debatę publiczną.

Działania UE skupiały się w szczególności na czterech wzajemnie uzupełniających się obszarach:

1. UE wzmocniła swoje zdolności w zakresie identyfikowania dezinformacji i przeciwdziałania jej za pośrednictwem grupy zadaniowej ds. komunikacji strategicznej i Komórki UE ds. Syntezy Informacji o Zagrożeniach Hybrydowych w ramach Europejskiej Służby Działań Zewnętrznych. Unia usprawniła również wspólne reagowanie przez utworzenie systemu wczesnego ostrzegania, który ma ułatwić wymianę informacji między państwami członkowskimi a instytucjami UE.

2. UE współpracowała z platformami i przedstawicielami branży internetowej za pośrednictwem dobrowolnego kodeksu postępowania w zakresie zwalczania dezinformacji, aby zwiększyć przejrzystość komunikacji politycznej i zapobiec manipulacji za pomocą oferowanych przez nich usług. Chodzi o to, by użytkownicy wiedzieli, dlaczego widzą konkretne treści i reklamy o charakterze politycznym, i byli w stanie rozpoznać, skąd i od kogo one pochodzą.

3. Komisja i Wysoka Przedstawiciel, we współpracy z Parlamentem Europejskim, wspierały zwiększanie świadomości społecznej w zakresie dezinformacji i odporności społeczeństwa na nią, w szczególności poprzez rozpowszechnianie informacji opartych w większym stopniu na faktach oraz wzmożone działania na rzecz szerzenia umiejętności korzystania z mediów.

4. Komisja wspiera wysiłki państw członkowskich na rzecz zapewnienia integralności wyborów i wzmocnienia odporności systemów demokratycznych Unii. Utworzenie na szczeblu unijnym i krajowym sieci ds. wyborów, połączonych z systemem wczesnego ostrzegania, wzmocniło współpracę w zakresie potencjalnych zagrożeń.

Ochrona demokratycznych procesów i instytucji UE wymaga też jednak podjęcia wielu innych działań. Dezinformacja to zagrożenie, które szybko ewoluuje. Taktyka stosowana przez podmioty pochodzące z Unii i spoza niej, zwłaszcza powiązane ze źródłami rosyjskimi, ewoluuje tak szybko, jak środki przyjmowane przez państwa i platformy internetowe. Aby przeciwdziałać nowym tendencjom i praktykom, skuteczniej wykrywać i ujawniać kampanie dezinformacyjne oraz zwiększać gotowość na szczeblu UE i na szczeblu krajowym, konieczne są ciągłe badania i odpowiednie zasoby ludzkie.

Aktualne informacje przekazane przez platformy internetowe zgodnie z kodeksem postępowania

Platformy internetowe ponoszą szczególną odpowiedzialność za zwalczanie dezinformacji. Komisja publikuje dziś również najnowsze miesięczne sprawozdania platform Google, Twitter i Facebook sporządzone zgodnie z samoregulacyjnym kodeksem postępowania w zakresie zwalczania dezinformacji. W sprawozdaniach z maja potwierdzono tendencję odnotowaną w poprzednich ocenach Komisji. Od stycznia wszystkie platformy poczyniły postępy w zakresie przejrzystości reklam politycznych i podawania ich do wiadomości publicznej w swoich bibliotekach reklam, które stanowią użyteczne narzędzie analizy wydatków na reklamę ponoszonych przez podmioty polityczne w całej UE. Facebook podjął kroki zapewniające przejrzystość reklamy tematycznej, jednak Google i Twitter muszą nadrobić zaległości w tym zakresie.

Wysiłki na rzecz zapewnienia integralności usług pomogły wykryć działania manipulacyjne ukierunkowane na europejskie wybory, ujawnić ich charakter i ostatecznie je powstrzymać. Platformy muszą jednak lepiej wyjaśnić, w jaki sposób likwidacja botów i fałszywych kont ograniczyły rozprzestrzenianie dezinformacji w UE. Google, Facebook i Twitter zgłosiły usprawnienie kontroli umieszczania reklam służącej ograniczeniu wrogich praktyk w formie zwodniczych linków (click-bait) i zmniejszeniu dochodów z reklam podmiotów szerzących dezinformację. Nie poczyniono jednak wystarczających postępów w opracowywaniu narzędzi służących zwiększeniu przejrzystości i wiarygodności stron internetowych zawierających reklamy.

Pomimo osiągnięć konieczne są dalsze działania: wszystkie platformy internetowe muszą dostarczać bardziej szczegółowe informacje umożliwiające identyfikację wrogich podmiotów lub państw członkowskich będących celem ataków; powinny również zacieśnić współpracę z weryfikatorami faktów oraz wspierać użytkowników w skuteczniejszym wykrywaniu dezinformacji. Ponadto platformy powinny zapewnić środowiskom badawczym rzeczywisty dostęp do danych zgodnie z przepisami dotyczącymi ochrony danych osobowych. W tym kontekście niedawna inicjatywa Twittera dotycząca udostępnienia odpowiednich zbiorów danych do celów badawczych otwiera drogę do prowadzenia niezależnych badań w zakresie działań dezinformacyjnych podejmowanych przez wrogie podmioty. Komisja wzywa również platformy do wdrażania strategii na rzecz przejrzystości reklamy politycznej podczas zbliżających się wyborów krajowych.

Dalsze działania

Jak stwierdzono w konkluzjach z marca , Rada Europejska powróci do kwestii ochrony wyborów i zwalczania dezinformacji podczas czerwcowego szczytu. Dzisiejsze sprawozdanie będzie stanowić podstawę dla debaty przywódców UE, którzy określą kierunek dalszych działań politycznych.

Komisja i Wysoka Przedstawiciel będą nadal konsekwentnie podejmować wysiłki na rzecz ochrony demokracji w UE przed dezinformacją i manipulacją. Jeszcze w tym roku Komisja przedstawi sprawozdanie na temat wdrażania pakietu dotyczącego wyborów oraz oceni skuteczność kodeksu postępowania. Na tej podstawie Komisja może rozważyć podjęcie dalszych działań w celu zapewnienia reakcji Unii na zagrożenie i jej doskonalenia.

Kontekst

Unia Europejska od 2015 r. aktywnie przeciwdziała dezinformacji. Po decyzji podjętej przez Radę Europejską w marcu 2015 r. , w której to decyzji podkreślono potrzebę przeciwstawienia się trwającym kampaniom dezinformacyjnym prowadzonym przez Rosję, w Europejskiej Służbie Działań Zewnętrznych (ESDZ) powołano grupę zadaniową East StratCom . W 2016 r. przyjęto wspólne ramy dotyczące przeciwdziałania zagrożeniom hybrydowym , a następnie w 2018 r. wspólny komunikat w sprawie zwiększenia odporności i wzmocnienia zdolności reagowania na zagrożenia hybrydowe .

W kwietniu 2018 r. Komisja przedstawiła europejskie podejście i narzędzia samoregulacyjne mające na celu zwalczanie dezinformacji w internecie. W październiku 2018 r. Facebook, Google, Twitter i Mozilla, a także stowarzyszenia branżowe reprezentujące platformy internetowe, przemysł reklamowy i reklamodawców podpisały kodeks postępowania. Ponadto Facebook, Google i Twitter zobowiązały się do składania comiesięcznych sprawozdań na temat środków podjętych przed wyborami do Parlamentu Europejskiego. Komisja, przy wsparciu ze strony europejskiej grupy regulatorów audiowizualnych usług medialnych (ERGA), ściśle monitorowała postępy i publikowała comiesięczne oceny wraz z otrzymanymi sprawozdaniami. W dniu 22 maja spółka Microsoft podpisała kodeks postępowania i zobowiązała się do wypełniania wszystkich zobowiązań w nim zawartych.

Kodeks postępowania idzie w parze z zaleceniem zawartym w pakiecie dotyczącym wyborów ogłoszonym przez przewodniczącego Junckera w orędziu o stanie Unii z 2018 r. Pakiet ten miał na celu zapewnienie wolnych, uczciwych i bezpiecznych wyborów do Parlamentu Europejskiego. Zaproponowano między innymi większą przejrzystość internetowych reklam politycznych oraz możliwość nakładania kar za nielegalne wykorzystanie danych osobowych do wywierania wpływu na wynik eurowyborów. Państwom członkowskim zalecono również ustanowienie krajowych sieci współpracy ds. wyborów oraz uczestnictwo w sieci współpracy wyborczej na szczeblu europejskim.