Wieści z Unii: Polityka migracyjna: efekty i wyzwania

W obliczu najpoważniejszego kryzysu uchodźczego od czasów drugiej wojny światowej Unii udało się doprowadzić do zasadniczej zmiany w zarządzaniu migracją i ochronie granic. UE oferuje ochronę i wsparcie milionom osób, ratuje ludzkie życie i zwalcza sieci przemytnicze. Dzięki jej działaniom liczba migrantów nielegalnie przybywających do Europy spadła do najniższego od pięciu lat poziomu. Należy jednak dołożyć więcej starań, aby unijna polityka migracyjna wytrzymała próbę czasu w konfrontacji ze stale zmieniającą się sytuacją geopolityczną i rosnącą globalną presją migracyjną.

Pierwszy wiceprzewodniczący Frans Timmermans powiedział: W ciągu ostatnich czterech lat UE poczyniła znaczne postępy i osiągnęła konkretne efekty w walce z problemem migracji. W bardzo trudnych warunkach działaliśmy razem. Europa nie boryka się już z kryzysem migracyjnym, jakiego doświadczyliśmy w 2015 r., ale wciąż utrzymują się problemy strukturalne. Państwa członkowskie mają obowiązek zapewnić ochronę i opiekę osobom, którym udzielają schronienia. W dalszym ciągu powinniśmy działać wspólnie i solidarnie, stosować kompleksowe podejście i sprawiedliwie dzielić się odpowiedzialnością – to jedyna słuszna droga, jeżeli chcemy, by UE sprostała wyzwaniu migracji.

Wysoka przedstawiciel UE i wiceprzewodnicząca Komisji Federica Mogherini stwierdziła: Nasza współpraca z Unią Afrykańską i Organizacją Narodów Zjednoczonych przynosi efekty. Pomagamy tysiącom osób, które utknęły w drodze, wielu z nich udzielamy wsparcia, aby mogły bezpiecznie powrócić do domu i podjąć pracę, ratujemy ludzkie życie i walczymy z przemytnikami. Choć fala uchodźców zmniejszyła się, wciąż zbyt wiele osób ryzykuje życie, a każdy człowiek, którego nie da się uratować, to o jedno stracone życie za dużo. Dlatego kontynuujemy współpracę z naszymi międzynarodowymi partnerami i z zaangażowanymi państwami, aby zapewnić ochronę osobom najbardziej potrzebującym, przeciwdziałać podstawowym przyczynom migracji, eliminować sieci przemytnicze oraz ustanawiać sposoby bezpiecznej, uporządkowanej i legalnej migracji. Migracja wciąż pozostaje globalnym wyzwaniem, któremu jednak da się sprostać, ponieważ zdecydowaliśmy się działać razem jako UE, w oparciu o współpracę i silne partnerstwo.

Komisarz do spraw migracji, spraw wewnętrznych i obywatelstwa Dimitris Avramopoulos dodał: Efekty naszego wspólnego europejskiego podejścia do migracji mówią za siebie. Liczba nielegalnie przybywających migrantów jest teraz niższa niż przed kryzysem, Europejska Straż Graniczna i Przybrzeżna zapoczątkowała nowy etap wspólnej ochrony granic UE, a wraz z naszymi partnerami staramy się zapewnić legalne sposoby migracji i jednocześnie zwiększyć liczbę powrotów. Jeżeli chodzi o dalsze działania, zasadnicze znaczenie ma nie tylko stosowanie wspólnego podejścia, ale także dokończenie trwającej reformy unijnego systemu azylowego. Ponadto priorytetem powinno być ustanowienie tymczasowych procedur dotyczących zejścia na ląd.

Od trzech lat liczba przybywających migrantów stale się zmniejsza. Obecnie wynosi zaledwie 10 proc. rekordowej liczby odnotowanej w 2015 r. W 2018 r. na granicach zewnętrznych UE odnotowano około 150 tys. przypadków nielegalnego przekroczenia granicy. Spadek tej liczby nie gwarantuje jednak, że ta sytuacja utrzyma się w przyszłości, zważywszy na prawdopodobną kontynuację presji migracyjnej. Niezbędne jest zatem stosowanie kompleksowego podejścia do zarządzania migracjami i ochrony granic.

Konieczne są natychmiastowe działania

Najbardziej palące kwestie wymagające dalszych działań:

• Szlak zachodniośródziemnomorski: należy zwiększyć wsparcie dla Maroka, ponieważ na szlaku zachodniośródziemnomorskim odnotowuje się znaczący wzrost liczby migrantów. Kontynuować trzeba wdrażanie programu wsparcia w wysokości 140 mln euro na zarządzanie granicami oraz wznowić negocjacje w sprawie readmisji i ułatwień wizowych z Marokiem.
• Szlak środkowośródziemnomorski: poprawa dramatycznych warunków w Libii. Kontynuować należy działania trójstronnej grupy zadaniowej UA, UE i ONZ, aby pomóc uwolnić migrantów przetrzymywanych w ośrodkach detencyjnych, ułatwić dobrowolne powroty (dotychczas zorganizowano 37 tys. powrotów) oraz ewakuować osoby wymagające szczególnego traktowania (ewakuowano już blisko 2,5 tys.).
• Szlak wschodniośródziemnomorski: zarządzanie migracjami w Grecji. Choć dzięki oświadczeniu UE–Turcja znacząco zmniejszyła się liczba migrantów przybywających na greckie wyspy, pewne zasadnicze kwestie dotyczące powrotów, rozpatrywania wniosków azylowych i zapewnienia odpowiedniego zakwaterowania pozostają w Grecji nierozwiązane. Aby usprawnić zarządzanie migracjami, Grecja powinna w trybie pilnym opracować krajową strategię określającą procesy operacyjne.
• Tymczasowe procedury dotyczące zejścia na ląd: Z doświadczeń wyniesionych ze stosowania doraźnych rozwiązań w lecie 2018 r. i w styczniu 2019 r. wynika, że tymczasowe procedury mogą zapewnić bardziej systematyczne i skoordynowane podejście UE do zejścia migrantów na ląd.­ Takie rozwiązania zakładałyby w praktyce solidarność i odpowiedzialność na szczeblu UE i służyłyby jako rozwiązanie przejściowe do czasu dokończenia reformy rozporządzenia dublińskiego.

W przypadku migracji niezbędne jest kompleksowe podejście obejmujące współpracę z partnerami spoza UE oraz działania na granicy zewnętrznej UE i wewnątrz jej granic. Nie wystarczy skupiać się tylko na najpilniejszych sprawach. Ta sytuacja wymaga ciągłych i zdecydowanych działań obejmujących całe spektrum kompleksowego podejścia i każde z czterech filarów Europejskiego programu w zakresie migracji.

1. Zwalczanie czynników napędzających migrację nieuregulowaną: w ciągu ostatnich czterech lat migracja na dobre zakorzeniła się we wszystkich obszarach stosunków zewnętrznych UE.

• Kryzysowy fundusz powierniczy UE dla Afryki zapewnił podstawową pomoc dla ponad 5,3 mln osób znajdujących się w trudnej sytuacji, a 60 tys. udzielił wsparcia na reintegrację po powrocie do kraju pochodzenia.
• Nasilono działania w walce z sieciami przemytu migrantów i handlu ludźmi. W 2018 r. działające przy Europolu Europejskie Centrum Zwalczania Przemytu Migrantów odegrało kluczową rolę w ponad stu priorytetowych sprawach dotyczących przemytu migrantów, zaś wspólne zespoły dochodzeniowo-śledcze prowadzą walkę z przemytem migrantów w krajach takich jak Niger.
• Aby zwiększyć liczbę powrotów i readmisji, UE kontynuuje prace nad zawarciem umów i porozumień o readmisji z państwami partnerskimi. Dotychczas zawarto już 23 takich umów i porozumień. Państwa członkowskie muszą teraz dobrze wykorzystać obowiązujące umowy.
• Ponadto Parlament Europejski i Rada powinny szybko przyjąć wniosek Komisji w sprawie powrotów, którego celem jest ograniczenie przypadków nadużyć i ucieczek osób powracających na terenie UE.

2. Wzmocnione zarządzanie granicami: Ustanowiona w 2016 r. Europejska Agencja Straży Granicznej i Przybrzeżnej odgrywa obecnie wiodącą rolę w pracach UE mających na celu wsparcie państw członkowskich w ochronie granic zewnętrznych. We wrześniu 2018 r. Komisja zaproponowała wzmocnienie Europejskiej Straży Granicznej i Przybrzeżnej i wyposażenie tej agencji w stałą służbę liczącą 10 tys. funkcjonariuszy straży granicznej. Dzięki temu państwa członkowskie będą mogły w każdej chwili liczyć na pełne wsparcie operacyjne ze strony UE. Komisja wzywa Parlament Europejski i państwa członkowskie do przyjęcia tej reformy przed wyborami do Parlamentu Europejskiego. Aby uniknąć niedoborów, państwa członkowskie muszą też zapewnić agencji wystarczającą liczbę ekspertów i odpowiedni sprzęt.

3. Ochrona i azyl: UE w dalszym ciągu udzielać będzie wsparcia uchodźcom i wysiedleńcom w państwach trzecich, w tym na Bliskim Wschodzie i w Afryce, a także oferować schronienie osobom wymagającym ochrony międzynarodowej. Od 2015 r. w ramach unijnych programów przesiedlonych zostało ponad 50 tys. osób. Jednym z najważniejszych wniosków płynących z kryzysu migracyjnego jest potrzeba zmiany unijnych przepisów dotyczących azylu oraz stworzenia systemu, który byłby sprawiedliwy, adekwatny do zakładanych celów oraz zdolny sprostać rosnącej presji migracyjnej w przyszłości. Komisja przedłożyła wszystkie niezbędne wnioski i zdecydowanie opowiada się za stopniowym podejściem w pracach nad każdym z tych wniosków. Wnioski, które są na końcowym etapie, powinny zostać przyjęte przed wyborami do Parlamentu Europejskiego. Komisja będzie współpracować z Parlamentem Europejskim i Radą, aby doprowadzić do zakończenia tych prac.

4. Legalna migracja i integracja: legalne sposoby migracji zniechęcają do wyruszania w drogę w sposób nieuregulowany i są istotnym elementem w staraniach o uczynienie uporządkowanej i opartej na potrzebach migracji głównym sposobem dotarcia do UE. W najbliższym czasie Komisja przedstawi kompleksową ocenę unijnych ram legalnej migracji. Jednocześnie państwa członkowskie powinny w większym zakresie wykorzystywać projekty pilotażowe dotyczące dobrowolnej legalnej migracji. Dla powodzenia migracji decydujące znaczenie ma udana integracja osób uprawnionych do pobytu w UE. W latach 2015–2017 ponad 140 mln euro z budżetu Unii przeznaczono na środki służące integracji.