W środę 24 października w Domu Europy we Wrocławiu odbyła się kolejna debata w ramach cyklu „Z Widokiem na Europę”. Tematem dyskusji była nowa perspektywa budżetowa UE na lata 2021–2027, która wyłania się z propozycji Komisji Europejskiej z maja br., a także wyzwania i szanse wynikające z niej dla Polski.
Zaproszonych ekspertów i licznie zgromadzoną publiczność powitał gospodarz debaty – Dyrektor Przedstawicielstwa Regionalnego Komisji Europejskiej z siedzibą we Wrocławiu, Jacek Wasik. Wśród ekspertów znaleźli się: dr Marzenna Guz-Vetter (Dyrekcja Generalna ds. Komunikacji KE), Witold Gruszczyński (Departament Ekonomiczny Unii Europejskiej MSZ RP), dr hab. Ewa Pancer-Cybulska prof. nadzw. UE (Uniwersytet Ekonomiczny we Wrocławiu) oraz dr hab. Paweł Turczyński prof. nadzw. UWr (Uniwersytet Wrocławski). Następnie głos zabrał Marcin Chruściel – konsultant Regionalnego Ośrodka Debaty Międzynarodowej we Wrocławiu, który moderował debatę. Po przedstawieniu sylwetek panelistów, eksperci reprezentujący Komisję Europejską i Ministerstwo Spraw Zagranicznych zostali poproszeni o prezentację projektu budżetu przygotowanego przez KE oraz stanowiska Polski wobec propozycji Komisji.
Część merytoryczna spotkania rozpoczęła się od prezentacji dr Marzenny Guz-Vetter, stanowiącej wstęp do rozważań o budżecie UE. Omówione zostały aspekty działań Komisji Europejskiej oraz jej funkcje prawne jako instytucji tworzącej preliminarz budżetowy. Reprezentantka KE przybliżyła proponowane zmiany względem dotychczasowego budżetu tj. uproszczenie, przejrzystość i elastyczność nowych programów UE (z dotychczasowych 58 pozostanie 37), ale również zmniejszenie przydziału środków na wspólną politykę rolną i politykę spójności na rzecz: badań naukowych, innowacji i technologii cyfrowych (x 1,6), młodzieży (x 2,2) oraz zarządzania granicami zewnętrznymi, migrację i azyl (x 2,6). Wśród przyczyn tych zmian znalazły się m.in. przewidywana luka w finansowaniu związana z planowanym wystąpieniem z UE Wielkiej Brytanii oraz zmiana priorytetów politycznych UE-27; tworzenie Unii, która chroni, wspiera i broni. W opinii dr Guz-Vetter ważną sprawą jest zrozumienie konieczności przeniesienia wagi i środków z aspektów dotyczących konwergencji i spójności na sprawy związane ze wzrostem konkurencyjności UE. W kwestii powiązania nowego budżetu UE z zasadą poszanowania praworządności, dr Guz-Vetter zaznaczyła, że proponowane przez KE rozwiązania, np. konsekwencje finansowe, nie są wymierzone w reformę sądownictwa w Polsce – stanowią natomiast konieczny warunek należytego zarządzania finansami i efektywnego finansowania ze środków unijnych.
Po wystąpieniu przedstawicielki Komisji Europejskiej głos zabrał Witold Gruszczyński, ekspert Ministerstwa Spraw Zagranicznych RP zajmujący się negocjacjami Wieloletnich Ram Finansowych UE. Przedstawiciel MSZ wyjaśnił pokrótce proces uzgadniania WRF i zaznaczył, że zazwyczaj trwa on ok. dwóch lat: – Dlaczego tak długo? Mamy tu dość istotne różnice zdań, zwłaszcza między tzw. płatnikami i beneficjentami netto, ale nie tylko. A porozumienie przyjmowane jest jednomyślnie przez Radę Europejską. Równolegle swoje stanowisko zarysowuje Parlament Europejski, który na koniec musi wyrazić zgodę na rozporządzenie dot. WRF. Wyraził tym samym wątpliwość, czy negocjacje nad nowym budżetem UE uda się zamknąć przed wyborami do Parlamentu Europejskiego w maju 2019 roku, do czego dąży Komisja Europejska. Odnosząc się do propozycji Komisji z maja tego roku, która zakłada budżet UE w wysokości 1279,4 mld euro, zauważył, że jest on mniejszy od obowiązującej perspektywy finansowej (2014–2020), jeśli chodzi o procent dochodu narodowego brutto państw UE-27, czyli bez udziału Wielkiej Brytanii. Podczas gdy obecny budżet UE-27 wynosi według danych Komisji 1,13% DNB tych państw, a przy uwzględnieniu Europejskiego Funduszu Rozwoju nawet 1,16%, propozycja na lata 2021–2027 jest mniejsza i wynosi „jedynie” 1,11% DNB UE-27. Witold Gruszczyński zaznaczył przy tym, że w ocenie Polski cięcia w polityce spójności i wspólnej polityce rolnej o odpowiednio 10% i 15% w ujęciu realnym są zbyt głębokie, gdyż: – Obie polityki są nierozerwalnie związane z istnieniem wspólnego rynku. Przynoszą wymierne korzyści nie tylko w krajach beneficjentach, ale w całej UE. Nie są też prostą redystrybucją środków – służą realizacji wspólnych celów i odpowiadają na szereg współczesnych wyzwań, takich jak innowacyjność, cyfryzacja, zmiany klimatyczne, ochrona środowiska czy globalizacja. W wypowiedzi przedstawiciela MSZ wybrzmiało również stanowisko, że finansowanie nowych wyzwań UE, takich jak bezpieczeństwo, migracje czy działania zewnętrzne, nie może się odbywać kosztem kluczowych polityk traktatowych – polityki spójności i WPR: – Polska uważa, że wielkość budżetu powinna odpowiadać ambicjom politycznym Unii. (…) W tej sytuacji Polska zgłosiła swoją gotowość do zwiększenia składki do budżetu UE. Przesłaniem wynikającym z tej wypowiedzi było to, że trudno będzie wypełnić ambitniejsze cele, które zakłada UE, z mniej ambitnym budżetem.
Po wystąpieniach prezentujących odpowiednio projekt budżetu przygotowany przez Komisję Europejską oraz stanowisko Polski wobec tego projektu, o wyrażenie swojej opinii poproszeni zostali przedstawiciele świata nauki, reprezentujący Uniwersytet Ekonomiczny we Wrocławiu oraz Uniwersytet Wrocławski.
W opinii prof. Ewy Pancer-Cybulskiej propozycji wieloletnich ram finansowych (WRF) przedstawionych przez Komisję Europejską nie należy oceniać w kontekście ambicji politycznych, ale przede wszystkim pod kątem tego, czy jest ona realna. Pani Profesor wyraziła przekonanie, że projekt jest realną propozycją, ponieważ wychodzi naprzeciw oczekiwaniom państw-płatników netto (1,11% DNB), wskazała jednak na pewne aspekty WRF, które mogą ulec zmianie w trakcie negocjacji, co wynika z dotychczasowych doświadczeń. Pani profesor podkreśliła wagę współpracy w ramach UE, której odzwierciedleniem powinien być budżet pozwalający na dalszą integrację, przypominając przy tym, że państwa członkowskie mają możliwość zacieśniania współpracy, wynikającą z zapisów traktatowych. W odniesieniu do perspektywy redukcji środków na politykę spójności UE prof. Pancer-Cybulska zwróciła uwagę na zmianę charakteru tej polityki – z narzędzia redystrybucji środków pomiędzy regionami zamożnymi i biednymi w celu zmniejszania dysproporcji rozwojowych – na instrument podnoszenia konkurencyjności wszystkich regionów UE.
Prof. Paweł Turczyński zwrócił z kolei uwagę na problem wspierania ze środków UE rolnictwa, które w proponowanym kształcie budżetu pozostaje na wysokim poziomie tj. 365 mld euro. Wskazał na to, że rolnicy stanowią coraz mniejszą grupę ok. 7–10% mieszkańców UE, a udział rolnictwa w PKB UE wciąż maleje. Subsydiowanie własnego rolnictwa powoduje natomiast trudności w handlu UE z otoczeniem, co wpływa na brak stabilności np. na Ukrainie czy w krajach Afryki Północnej, które mogłyby eksportować tańszą żywności do UE i w ten sposób zwiększać zamożność swoich rolników. Jako ekspert od obronności, prof. Turczyński mówił także o rosnącym znaczeniu agencji Frontex oraz słabościach związanych z wydatkowaniem funduszy z budżetu UE w obszarze obronności. Ekspert wyraził natomiast przekonanie, że zwiększona pula środków na obronność – łącznie 27,5 mld euro – to pieniądze, które mogą się przyczynić do wzmocnienia bezpieczeństwa państw Unii, jeśli zostaną dobrze wydatkowane i przeznaczone na koordynację projektów zbrojeniowych pomiędzy poszczególnymi państwami.
W drugiej części debaty czynny udział wzięła publiczność, która skorzystała z możliwości zadawania pytań ekspertom oraz podzielenia się własnymi komentarzami. Pierwsze pytanie dotyczyło roli Niemiec – największego płatnika netto do budżetu UE – które według pytającego używają Unii jako narzędzia swojej dominacji w Europie. W odpowiedzi, dr Guz-Vetter wyjaśniła, że Rada Europejska daje wszystkim państwom członkowskim równą wagę głosu, bez względu na kryterium wielkości populacji czy składki do budżetu. Zaprzeczyła także twierdzeniu, że to Niemcy są głównym „lobbującym” na rzecz tworzenia „europejskiego jądra” czy „Europy wielu prędkości”. Z publiczności padło również pytanie o bezpieczeństwo granic i sposób ich ochrony. Do tej kwestii odniósł się prof. Turczyński, mówiąc o koncepcjach polityki UE w stosunku do granic zewnętrznych, projekcie europejskiej straży granicznej oraz znaczeniu Frontexu. Paneliści odnieśli się także do polityki azylowej UE i presji migracyjnych, jako jednych z najbardziej palących kwestii. Dr Guz-Vetter stwierdziła, że obecne prawo azylowe Unii, tzw. konwencja dublinska, nie jest wystarczające w stosunku do potrzeb i że pilną kwestią powinna być dyskusja nad wprowadzeniem nowych ram prawnych.
Wśród osób zadających pytania znalazł się również przedstawiciel młodego pokolenia, który spytał o dostępność dla Polski funduszy unijnych wspierających innowacyjność. Pytający zwrócił uwagę na to, że kraje Europy Środkowej mają duży problem w zdobywaniu środków w tej dziedzinie. Odpowiedzi ekspertów były różnorodne. Reprezentantka KE zauważyła, że jest to po części skutek nierównomiernego rozwoju regionów UE oraz tego, że w Europie Środkowej bardziej wspierane są inicjatywy związane z konwergencją i polityką spójności. Witold Gruszczyński wskazał natomiast, że środki z programów UE w zakresie badań i rozwoju „Horyzont”, trafiały do tej pory do kilku najbardziej rozwiniętych państw członkowskich. Stąd potrzeba większych wysiłków – zarówno na poziomie unijnym, jak i krajowym – aby dystrybucja geograficzna tych środków była bardziej równomierna.
W ramach podsumowania debaty, prowadzący spotkanie Marcin Chruściel skonkludował, że na wielu polach istnieje jednak zbieżność między stanowiskami KE i MSZ RP w odniesieniu do przyszłego budżetu UE. Pierwszym punktem zbieżnym jest przekonanie, że nowy budżet UE powinien być w większym stopniu narzędziem wspierania konkurencyjności regionów, natomiast w mniejszym stopniu instrumentem redystrybucji środków. Drugim punktem było twierdzenie, że przyszły budżet powinien być zwiększony w stosunku do obecnej perspektywy finansowej, a zatem bardziej ambitny. Trzecim wyraźnym punktem wspólnym była natomiast świadomość, że więcej środków powinno być w nowej perspektywie przeznaczonych na ochronę granic zewnętrznych UE i działania Unii poza tymi granicami.
Debata „Z widokiem na nowy budżet UE. Wyzwania i szanse dla Polski” była efektem współpracy Przedstawicielstwa Regionalnego Komisji Europejskiej, Biura Parlamentu Europejskiego we Wrocławiu i Regionalnego Ośrodka Debaty Międzynarodowej we Wrocławiu.
WIĘCEJ INFORMACJI NA TEN TEMAT <<==>> LINK
materiał: Komisja Europejska Przedstawicielstwo w Polsce
tekst: Wydział Prasy Komisja Europejska Przedstawicielstwo w Polsce
opracowanie: Radio Biper Biała Podlaska
