Odsłonięty niedawno mural na ścianie zabytkowej kamienicy „Pod Wieszczami” w Białej Podlaskiej, przedstawiający w centralnym punkcie wizerunek samolotu PWS – 23 produkowanego przed II wojną światową w Podlaskiej Wytwórni Samolotów, skłonił pracowników Miejskiej Biblioteki Publicznej do zorganizowania dla mieszkańców miasta wykładu przybliżającego historię wytwórni. Bezcenną wiedzą, licznymi ciekawostkami oraz bogatą ikonografią podzielił się ze słuchaczami regionalista, historyk, pasjonat lotnictwa dr. Tomasz Demidowcz. Spotkaniu towarzyszyła specjalna wystawa poświęcona Podlaskiej Wytwórni Samolotów.
Wykładowca w kilku rozdziałach opowiedział m.in. o historii powstania fabryki, postaciach, które ją tworzyli oraz rozwijali na przestrzeni lat. Przedstawił sylwetki znakomitych konstruktorów, projektantów, zasłużonych w wyrabianiu marki naszej wytwórni samolotów. Wiele z tych nazwisk znana jest do dziś nie tylko w Polsce, ale i szeroko na świecie. Słuchacze poznali również sylwetki samolotów, które powstały w Podlaskiej Wytwórni Samolotów, a warto powiedzieć, że było ich niezwykle dużo. Od szybowców, przez samoloty szkolno-ćwiczeniowe, samoloty wojskowe, po samoloty transportowe. Prezentację dr Demidowcz ubogacał różnymi ciekawostkami, czy to z zakresu techniki, czy też historii. Była to niewątpliwie świetna lekcja historii.
– Staram się popularyzować wiedzę o naszej Podlaskiej Wytwórni Samolotów, ale to jest za mało można powiedzieć, za mało się o tym mówi w mediach, o tych konstruktorach, ludziach lotnictwa, np. postać Wacława Rolanda Makowskiego, który powinien być z pewnością uhonorowany. Był wielką znaczącą postacią w lotnictwie polskim i na świecie, był prezydentem lotnictwa transportowego, był naczelnym dyrektorem Polskich Linii Lotniczych LOT, jego twórcą, znakomitym pilotem, wspierał wytwórnię w wielu kwestiach, bywał tu często, promował naszą wytwórnię na arenie międzynarodowej. On jak i inni jednak są całkowicie u nas niedocenieni. Stale pojawia się myśl, aby w naszym mieście zrobić stałą ekspozycję w muzeum, mówiło się, że w oddziale muzeum na Woli ma być stała wystawa poświęcona wytwórni, okazało się jednak, że nic z tego nie wyszło. Za mało ogólnie o tym mówimy, niema takiego przekonania, powtarzania, że coś tak wielkiego było w Białej, że warto wracać do tego – mówi dr Tomasz Demidowicz.
Mural na kamienicy „Pod Wieszczami” jest z pewnością dobrym akcentem, który choć w minimalnym stopniu, to jednak przywraca pamięć o tej ważnej karcie historii naszego miasta. Temat muralu został wybrany poprzez głosowanie mieszkańców, którzy wybrali projekt spośród trzech innych. Pracę namalowała artystka pochodząca z Białej Podlaskiej, absolwentka Łódzkiej Akademii Sztuk Pięknych Karolina Zielińska.
Podlaska Wytwórnia samolotów powstała w 1923 r. z inicjatywy m.in. Stanisława Różyczki de Rosenwerth i inż. Witolda Rumbowicza. W połowie 1925 r. zatrudniała już 470 pracowników. Pod koniec 1932 r. udziały wykupiło państwo i została upaństwowiona. Głównymi konstruktorami w zakładzie byli: S. Cywiński, Z. Ciołkosz, A. Grzędzielski i A. Zdaniewski. W zakładzie powstawały samoloty o różnym przeznaczeniu, od sportowych po transportowe i pasażerskie. Łącznie wyprodukowano tu ponad 1500 samolotów. Jednym z modeli był samolot szkolno-treningowy PWS 26. Samolot ten był przeznaczony do treningu pilotów w lotach nurkowych, do bombardowania z lotu nurkowego, a także do akrobacji, nauki strzelania myśliwskiego oraz nauki pilotażu bez widoczności ziemi. Jego Produkcję zakończono w połowie 1939 roku i wyprodukowano ich łącznie 310 sztuk. Obok RWD-8 był to najliczniej produkowany samolot przed 1939 rokiem. Podlaska Wytwórnia Samolotów przestała istnieć w 1939 r. W trakcie kampanii wrześniowej fabryka została zbombardowana, a jej pozostałości zostały rozgrabione przez wojska sowieckie.
Wszystkich zainteresowanych bardziej szczegółową historią Podlaskiej Wytwórni Samolotów odsyłamy do strony: http://www.samolotypolskie.pl/samoloty/2218/126/Podlaska-Wytwornia-Samolotow
***
Tomasz Demidowicz – bialczanin, dr nauk humanistycznych, historyk dziejów nowożytnych Polski i sportu, biograf, redaktor, recenzent, badacz i popularyzator historii południowego Podlasia, absolwent Liceum Pedagogicznego im. Stanisława Staszica w Leśnej Podlaskiej, studiów historycznych na Wydziale Humanistycznym UMCS w Lublinie. Autor oryginalnych rozpraw, studiów i artykułów naukowych z historii państwa i prawa, szkolnictwa, wojskowości i historii gospodarczej. Badacz dziejów sportu polskiego, biograf ludzi sportu, inicjator, redaktor i wydawca Bialskopodlaskiego Słownika Sportowego (1998). Autor dziesiątek prac o leśniańskiej szkole pedagogicznej (1916-1970). Redaktor i wydawca czasopisma absolwentów tego zakładu kształcenia nauczycieli na południowym Podlasiu – „Echa Leśniaków”. Miłośnik dziejów lotnictwa polskiego, w tym autor i wydawca książki pt. Lotnicy Podlasia. Słownik Biograficzny (2005). Niestrudzony popularyzator wiedzy o tradycji lotnictwa na Południowym Podlasiu, w tym o Podlaskiej Wytwórni Samolotów.
[foogallery id=”59464″]
materiał: Biała Podlaska miasto
tekst: Jakub(OvO)Sowa / Miejska Biblioteka Publiczna w Białej Podlaskiej
zdjęcia: Jakub(OvO)Sowa
