Sławatycze: Obchody 400-lecia Nadbużańskich Olędrów (zaproszenie)

Wójt Gminy Sławatycze serdecznie zaprasza na Uroczyste Obchody  400-lecia Lokacji Nadbużańskich Olędrów, które odbędą się przy świetlicy w Mościcach Dolnych dnia 3 czerwca (sobota). Uroczystości rozpoczną się o godz. 10.30 Nabożeństwem Ekumenicznym w Kościele pw. Matki Bożej Różańcowej w Sławatyczach.

W programie uroczystości ponadto: odsłonięcie pomnika upamiętniającego 400-lecie Osadnictwa Nadbużańskich Olędrów, referat „Olędrzy 400 lat nad Bugiem”, rozstrzygnięcie konkursu plastycznego „Mościce – historia i współczesność”, zasadzenie wierzb przy pomniku, prezentacje  zespołów muzycznych, prezentacja wystaw,  degustacja potraw, spotkania integracyjne z udziałem delegacji z Niemiec, Syberii i Białorusi. Szczegółowy program na plakacie poniżej.

Mościce Dolne turystyczną perłą

Jednym z ciekawszym miejsc godnym zainteresowania turystycznego w gminie Sławatycze, jest dawna olęderska wieś – Mościce Dolne.

Ta nowa nazwa wsi wiąże się z uhonorowaniem wizyty prezydenta II Rzeczpospolitej Ignacego Mościckiego w 1928 roku, w ramach uznania dla gospodarności potomków olędrów po odzyskaniu przez Polskę niepodległości.

Przywilej lokacyjny dla osadników sprowadzonych z Prus Królewskich i osadzenia ich we wsiach Neudorf i Neubruch na prawie holenderskim – zostaje podpisany przez Rafała hr. Leszczyńskiego w dniu 3 czerwca 1617 roku, we Włodawie.

W tym czasie obie wsie znajdują się na prawym brzegu rzeki Bug i są od niego oddalone do około 2 kilometrów.

Od 1677 roku historia wsi związana jest z ich obecnością w sławatyckim kluczu dóbr radziwiłłowskich, jako wolnych, czynszowych wsi samorządowych, na prawie holenderskim.

Zmiana koryta rzeki w 1821 roku powoduje rozdzielenie wsi Neudorf (Nejdorf) wzdłuż, na dwie części.

W ten sposób jedna z nich, wraz cała wsią Neubruch (Nejbrow) pozostaje w granicach Cesarstwa Rosyjskiego, a druga – Królestwa Kongresowego, następnie Królestwa Polskiego, a w okresie międzywojennym – w gminie Zabłocie, powiatu bialskiego.

Na przestrzeni ponad trzech wieków ludność stanowią luteranie i katolicy, którzy przenikają do społeczności olędrów niemieckich począwszy od lat 70-tych siedemnastego wieku.

Luteranie mają swoją świątynię w Nejdorfie, natomiast katolików z obu wsi łączy kościół olędrów-katolików w Domaczewie.

Na mocy decyzji radzieckich władz okupacyjnych prawobrzeżna wieś Mościce Górne (d. Neubruch) i tamtejsza część wsi Mościce Dolne, w latach 1940-1941 – zostają zlikwidowane.

Parafianie kościoła ewangelicko-augsburskiego zostają wysiedleni do tzw. Kraju Warty lub w głąb Niemiec, a katolicy zmuszeni do przemieszczenia swoich zabudowań w okolice Domaczewa.

Wraz ze współbraćmi z prawego brzegu opuszczają wieś również luteranie z lewobrzeżnych Mościc Dolnych, a do ich domostw trafia ludność z Wielkopolski, wysiedlana stamtąd w ramach akcji wysiedleńczych do GG, organizowanych przez okupanta niemieckiego.

Po opuszczeniu wsi przez Wielkopolan w 1945 roku, trafiają tu rodziny potomków olędrów-katolików z prawego brzegu, zajmując ponad 60 opuszczonych domów. Inni trafiają do podobnych we wsiach Sajówka, Zańków i Liszna,

W ten sposób, dzięki dawnej zmianie głównego nurtu rzeki w XIX wieku, pozostaje w granicach Polski niewielka enklawa dawnych olęderskich kolonii, stając się dziedziczka wielowiekowej obecności olędrów nad Bugiem, na dawnych ziemiach WKL – Rzeczpospolitej Obojga Narodów.

Usytuowana jest wraz dawną wsią olędrów ruskich – Nowosiółkami w obszernej dolinie, pomiędzy starym a nowym korytem rzeki Bug, na wysokości wsi Sławatycze i Liszna.

Można tu spotkać charakterystyczne dla osadnictwa olęderskiego rosochate wierzby, liczniejsze niż gdzie indziej topole i olchy.

Całą zieloną dolinę stanowią międzyrzeczne łęgi, a na nich tylko nieliczne zagonki ogródków i małe polanki.

Zachowało się też kilka budynków typu „langhaus”, charakterystycznych dla stylu budownictwa niemieckiego na terenach zalewowych, wznoszonych na naturalnych lub sztucznych „terpach” (wzniesieniach terenu), a dawniej – na dębowych palach.

Przez wieki ludność utrzymuje się głównie z hodowli bydła i przetwórstwa mlecznego, lecz gdy następuje przeludnienie wsi, specjalizuje się w wielu zawodach, związanych głównie z budownictwem oraz robotach ziemnych z końmi i wozami.

Każde gospodarstwo posiada własną łódź lub czółno na czas wiosennych podtopień lub powodzi.

Umiejętność przetrwania na tak trudnym terenie sprawia, że olędrzy i ich potomkowie są tu nieprzerwanie od 400 lat. Nadal można się tu spotkać z kultywacją dawnej olęderskiej tradycji i zwyczajów, ekspozycjami narzędzi i przedmiotów wykonanych przez dawnych majstrów i mieszkańców, posmakować tradycyjnego ciasta, pierogów, i innych dań, mimo że ubywa domów i zamieszkujących je ludzi.

Warto wspomnieć, że trwają  przygotowania do obchodów jubileuszu 400-lecia lokowania wsi, przypadającego w dniu 3 czerwca 2017 roku.

Przez ostatnie 10 lat rozwija się współpraca pomiędzy potomkami nadbużańskich olędrów w Polsce i w Niemczech, owocujące dorocznymi spotkaniami z udziałem władz samorządowych, jak też częstymi prywatnymi podróżami do krainy przodków.

Ułatwia to i uzupełnia dobrze rozwinięta infrastruktura turystyczna: urocze szlaki piesze, rowerowe i kajakowe, oraz baza noclegowa i gastronomiczna gospodarstw agroturystycznych.

Leżąca na tychże szlakach wieś Mościce Dolne, stanowi wraz ze swoja historią i przyrodą, turystyczna perłę gminy Sławatycze.

Jednocześnie zwracamy się z uprzejmą prośbą do wszystkich Sympatyków naszej Gminy o darowiznę dowolnej kwoty. Środki pozyskane dzięki Państwa ogromnemu sercu i życzliwości przeznaczone będą na utrzymanie cmentarza protestanckiego w Zańkowie.

Pieniądze prosimy wpłacać na konto Urzędu Gminy Sławatycze:
Bank Spółdzielczy Łomazy O/Sławatycze
37 8037 0008 0260 0143 3000 0050
Z dopiskiem: „DAROWIZNA NA CMENTARZ  W ZAŃKOWIE”

Z góry wszystkim Darczyńcom dziękujemy.

materiał: Gmina Sławatycze
tekst / plakat: UG w Sławatycach