11 maja odbyła się jubileuszowa X edycja Rajdu Rowerowego Śladami Powstańców Styczniowych Szkól Podstawowych. Rajd miał realizować kilka celów m.in. kształtować postawy patriotyzmu wśród młodzieży, zainteresować historią naszego regionu, umożliwić poznanie miejsc związanych z powstaniem styczniowych oraz kształtować szacunek do przyrody jak i dać szansę poznania fauny i flory okolicznych lasów.
Rajd zorganizowała Publiczna Szkoła Podstawowa im. Karola Krysińskiego w Rudnikach oraz Nadleśnictwo Międzyrzec Podlaski. Dziś kilka słów i galeria zdjęć a już wkrótce nasz reportaż filmowy.
Młodzi rowerzyści zobaczyli miejsca pamięci związane z Powstaniem Styczniowym w miejscowościach: Międzyrzec Podlaski, Dołha, Żerocin oraz Utrówka. Przybliżmy te miejsca oraz opiszmy pokrótce zdarzenia, jakie się tam rozegrały.
MIĘDZYRZEC PODLASKI – Pomnik/tablica
Na tablicy zwieńczonej krzyżem znajduje się pozłacana figura Matki Boskiej oraz orzeł w koronie, a także napis: TYM, KTÓRZY NIE PODDALI SIĘ NIEWOLI DUCHA KARD. S. WYSZYŃSKI. W 140 ROCZNICĘ POWSTANIA STYCZNIOWEGO WIELKIM I ŚWIĘTYM POLAKOM – UCZESTNIKOM ŚW. ALBERTOWI, BŁ. ZYGMUNTOWI SZCZĘSNEMU FELIŃSKIEMU, ROMUALDOWI TRAUGUTTOWI, KS. STANISŁAWOWI BRZÓSCE ORAZ PAMIĘCI TYCH KTÓRZY W NOCY Z 4-5 MAJA 1863 ROKU POD WODZĄ KAROLA KRYSIŃSKIEGO STOCZYLI BÓJ W TYM MIEJSCU Z GARNIZONEM CARSKIM. W HOŁDZIE MIESZKAŃCY MIĘDZYRZECA PODLASKIEGO. ŚWIĘTO NIEPODLEGŁOŚCI A.D. 2003.
Opis potyczki
Jak głosi napis, w nocy z 4 na 5 maja 1863 r. miał miejsce szturm na załogę rosyjską stacjonującą na terenie szpitala zamienionego w koszary. Na czele powstańców stał Karol Krysiński. W walce wziąć miał udział również drugi oddział powstańczy pod wodzą Czarneckiego, niestety przybył on na miejsce walki zbyt późno. Szturm na rosyjski garnizon nie powiódł się i koszary nie zostały zdobyte. Według oficjalnych danych w walce zginęło 3 Rosjan, a 5 odniosło rany; po stronie powstańców straty były większe; 6 zabitych, 2 rannych.
DOŁHA – pomnik
Przy kościele parafialnym p.w. św. Barbary w Dołdze w 2003r. został postawiony pomnik z wykorzystaniem głazów narzutowych, betonowym podejściem i krzyżem. Na jednym z dużych głazów umieszczono marmurowa tablicę z napisem: BOHATEROM WALCZĄCYM O WOLNOŚĆ OJCZYZNY W LATACH 1863-1865, W 140 ROCZNICĘ WYBUCHU POWSTANIA STYCZNIOWEGO MIESZKAŃCY, GLORIA VIICTIS!
ŻEROCIN – krzyż / mogiła
Na trenie wsi Żerocin, u wylotu drogi do Rogoźnicy, stoi na betonowych stopniach żelazny krzyż z wykutą błędnie datą 19 maja 1836 r. Na temat przestawienia cyfr istnieją dwie wersje przekazywane przez miejscową ludność. Jedna z nich mówi o tzw. „czeskim błędzie”, który popełnił miejscowy kowal wykuwając cyfry. Według drugiej, przestawienie cyfr było celowe ze względu na niebezpieczeństwo zburzenia pomnika przez wojska carskie, które bez problemu skojarzyłyby datę z wydarzeniami powstania styczniowego; i ta wersja jest bardziej wiarygodna.
UTRÓWKA – pomnik / mogiła
Około 500 metrów od wsi Utrówka, w lesie przy drodze do Sitna znajduje się pomnik-mogiła zbiorowa lub symboliczna upamiętniająca bitwę stoczoną tu podczas powstania styczniowego. Na betonowej płycie położony jest duży głaz narzutowy z granitową tablicą pamiątkową, z napisem pozłacanymi literami. Za głazem wzniesiony został wysoki, drewniany krzyż. Na pamiątkowej tablicy obok herbu Rzeczpospolitej 3 Narodów znajduje się następujący napis: PAMIĘCI POWSTAŃCÓW W 140 ROCZNICĘ BITWY POD MIĘDZYRZECEM, DOŁHĄ I UTRÓWKĄ 4-5 MAJA 1863 ROKU. GMINA MIĘDZYRZEC PODLASKI. 14 WRZEŚNIA 2003 R.
Opis potyczki
Po nieudanym szturmie na koszary żołnierzy w Międzyrzecu Podlaskim w nocy z 4 na 5 maja 1863 r. powstańcy postanowili wycofać się. W celu ułatwienia odwrotu siły podzielono na mniejsze oddziały. Jeden z nich liczący około 200 ludzi pod dowództwem Czarneckiego i Bogusławskiego zatrzymał się na odpoczynek pod wsią Utrówka. Wybór miejsca nie był przypadkowy, wydawało się bezpieczne, bowiem miejscowość położona była wśród starych lasów, poza tym otaczały je bagna, które mimo osuszenia tych terenów pozostały do dzisiaj. Tak więc dotarcie do niej było utrudnione.
Powstańcy zmęczeni całonocną walką rozkładali się właśnie na spoczynek, kiedy zostali zaatakowani przez wojska rosyjskie. Były to posiłki przybyłe z Białej w liczbie około 600 żołnierzy piechoty, ułanów i kozaków pod dowództwem majora Kwiecińskiego. Po krótkiej walce oddział powstańczy poszedł w rozsypkę. Zginęło (według różnych źródeł) od 15 do 80 ludzi, 4 zostało rannych, a 8 dostało się do niewoli. Wśród jeńców znaleźli się niestety dwaj dowódcy: Czarnecki i Bogusławski. Czarnecki za miesiąc został rozstrzelany w Siedlcach. Nie wiadomo, gdzie zostali pochowani polegli powstańcy. Istnieje przypuszczenie, iż spoczywają w zbiorowej mogile na miejscu bitwy.
Potyczka ta przeszła do historii pod nazwą bitwy pod Dołhą – Utrówką prawdopodobnie, dlatego, że atak Rosjan nastąpił od strony wsi Dołha. Jako ciekawostkę można przytoczyć fakt, iż w opisanej bitwie uczestniczył, 17 – letni młodzieniec Aleksander Głowacki – później znany, jako Bolesław Prus wybitny polski pisarz. Pomnikiem opiekują się uczniowie Szkoły Podstawowej im. Karola Krysińskiego w Rudnikach.
Rajd zakończył się przy szałasie myśliwskim w Utrówce wręczeniem dyplomów, upominków i podziękowań dla uczestników przy ognisku z kiełbaskami.
Popieramy całym sercem takie inicjatywy, niema, bowiem nic bardziej wartościowszego w przekazywaniu wiedzy, postaw patriotycznych niż żywa lekcja historii, która dostarcza o wiele więcej niewątpliwe niż lekcja w ławce szkolnej. Dzieciaki miały świetną okazję do poznania lokalnej historii, aktywnego wypoczynku i kontaktu z miejscową przyrodą, dobrze się przy tym bawiąc i integrując z rówieśnikami. Gratulujemy po raz kolejny organizatorom!
Źródła:
Zieliński S., „Bitwy i potyczki 1863-1864- na podstawie materyałów drukowanych”, Rapperswil 1913, „Podlaski Powstaniec : rzecz o Karolu Krysińskim”, praca zbiorowa pod red. Geresz J., Tow. Przyjaciół Nauk, Międzyrzec Podlaski 2008r.: Litwiniuk S., „Miejsca pamięci powstania styczniowego w powiecie bialskim”,
[foogallery id=”30293″]
materiał: Międzyrzec Podlaski gmina
tekst: Jakub Sowa
zdjęcia opracowanie: Gwalbert Krzewicki
