W tym roku przypada 80. rocznica zbrodniczej akcji Reinhardt. Tablica poświęcona Żydom zamordowanym przez Niemców w latach 1942-1943 została umieszczona na symbolicznym murze na skwerze przy ul. Wojska Polskiego 132. Powstała dzięki zaangażowaniu Fundacji Ruchu Solidarności Rodzin przy wsparciu Banku PKO S.A. oraz Polskiego Komitetu Olimpijskiego.
Na wydarzenie zaprosili wspólnie marszałek województwa lubelskiego Jarosław Stawiarski, burmistrz Terespola Jacek Danieluk, rada miasta oraz Miejskie Centrum Kultury i Rekreacji.
W uroczystym odsłonięciu tablicy uczestniczyli przedstawiciele władz miasta oraz województwa lubelskiego, dyrektorzy jednostek samorządowych, instytucji i szkół, młodzież szkolna oraz mieszkańcy miasta.
Według niektórych źródeł pierwsi Żydzi osiedlili się na terenie obecnej gminy Terespol już w 1535 r., jednak większa fala osadników żydowskich przybyła tu dopiero w pierwszej połowie XVIII w. Ówczesny właściciel dóbr Jerzy Fleming zachęcał ich do osiedlania się na tym terenie nadając przywileje handlowe, co miało przyspieszyć rozwój ekonomiczny miasta. Zamieszkało tu wielu żydowskich kupców i przedsiębiorców, pod koniec XIX w. społeczność ta stanowiła już ok. 70% populacji Terespola., na początku XX w. natomiast już 85%. W mieście pojawiły się prowadzone przez Żydów octownie oraz zakłady produkujące znane z wysokiej jakości ogórki kiszone konserwowe, znaczna część społeczności żydowskiej zajmowała się również obsługą bazy gastronomiczno-noclegowej, świadczeniem usług dla armii carskiej i robotników oraz utrzymywaniem zaplecza technicznego związanego z budową twierdzy brzeskiej. W gminie znajdowały się synagoga, dwa bet midrasze, mykwa i rzeźnia rytualna.
W okresie I wojny światowej wielu Żydów opuściło miasto, w 1921 r. żydowskie pochodzenie deklarowało już tylko 1200 terespolan. Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości liczba ta spadła o połowę. Znaczna część Żydów uciekła z Terespola wraz z wycofującą się stąd w 1939 r. Armią Czerwoną, a ci, którzy zostali, dostali się pod niemiecką okupację. Było to 284 osób, które zostały wywiezione 29 sierpnia 1942 r. do niemieckiego obozu zagłady Treblinka.
_____
materiał: Radio Biper Terespol
zdjęcia: Gwalbert Krzewicki
opracowanie: Anna Ostapiuk
