Już 11 czerwca o godzinie 18:00 w Bialskiej Galerii Fotografii, w ramach Wschodniego Festiwalu Fotografii 2025 odbędzie się wernisaż wystawy „Wyśniona historia kina na Podlasiu” – podróż w czasie i przestrzeni, w której kino łączy się z magią fotografii.
Na wystawie zobaczycie 40 niezwykłych portretów wykonanych w archaicznej technice mokrego kolodionu. To nie tylko fotografie – to sceny z alternatywnej historii filmu, w której Podlasie staje się centrum filmowego świata.
Pojawią się m.in.:
– Andrzej Wajda,
– Dziga Wiertow,
– Boris Kaufman (laureat Oscara),
– Nora Ney,
– Mischa Spoliansky (odkrywca Marleny Dietrich),
– a także wynalazca Piotr Lebiedziński, który konkurował z braćmi Lumière.
Wszyscy urodzili się w Białymstoku lub na Podlasiu – i każdy z nich miał realny wpływ na rozwój kina w Polsce i na świecie.
Wystawa to efekt współpracy twórczego trio:
Andrzeja Górskiego – fotografa specjalizującego się w XIX-wiecznych technikach,
Macieja Ranta – filmowca i dyrektora artystycznego festiwalu ŻUBROFFKA, oraz dr. Tomasza Adamskiego – filmoznawcy i wykładowcy Uniwersytetu w Białymstoku.
Zaczęło się od pomysłu w 2021 roku, a jego ukoronowaniem był album fotograficzny, który zdobył uznanie krytyków i trafił do zestawienia najlepszych książek filmowych roku wg. Canal+.
“Wyśniona historia kina na Podlasiu” to wyprawa w przeszłość, którą odbędziemy z bohaterami 40 fotografii. Na zdjęciach wykonanych w archaicznej technice mokrego kolodionu można zobaczyć m.in. zdobywców Oscarów i nominowanych do tej nagrody, czyli Andrzeja Wajdę, Borisa Kaufmana i Benjamina Zemacha, ikonę kina dokumentalnego Dzigę Wiertowa, znane przedwojenne aktorki Norę Ney, Renatę Radojewską i Tolę Mankiewiczównę, gwiazdy kina i teatru jidysz Minę Bern i Miriam Kressin, wybitnych kompozytorów muzyki filmowej: Mischę Spoliansky’ego, który odkrył Marlenę Dietrich oraz Jaya Gorneya, dzięki któremu do filmu trafiła Shirley Temple, niezwykłą kostiumografkę i scenografkę Aleksandrę Ekster, jednego z czołowych operatorów polskiego kina Alberta Wywerkę, a także wynalazcę Piotra Lebiedzińskiego, który konkurował z samymi braćmi Lumiere!
Co ich łączyło? Wszyscy urodzili się w Białymstoku lub na Podlasiu oraz mieli realny wpływ na historię nie tylko polskiego, ale i światowego kina!
W postaci z przeszłości wcielili się współcześni artyści i twórcy, również związani z Podlasiem. Są wśród nich aktorki i aktorzy: Magdalena Warzecha, Adam Woronowicz, Maria Dębska, Katarzyna Herman, Monika Buchowiec, Paweł Małaszyński, Cezary Kosiński, Adam Bobik, Anna Grycewicz, Przemysław Sadowski, Maciej Mikołajczyk, Julia Sacharczuk, Sylwia Janowicz-Dobrowolska, Paula Gogol, Artur Krajewski, Ryszard Doliński i Rafał Rutkowski. Są reżyserki i reżyserzy: Kinga Dębska, Krzysztof Garbaczewski, Jan Bujnowski, Grzegorz Brzozowski, Ewa Borysewicz, duet Kijek/Adamski, Przemek Młyńczyk, Agnieszka Waszczeniuk, Kobas Laksa, Wojciech Koronkiewicz, Szczepan Skibicki, Tomasz Wiśniewski, Piotr Dylewski, Dariusz Szada-Borzyszkowski, Ireneusz Prokopiuk, Marek Włodzimirow i Paweł Nazaruk. Jest kostiumografka Małgorzata Karpiuk, producent i założyciel studia Platige Image Jarosław Sawko, kompozytor Jarosław Papaj, twórcy teatralni Dagmara Sowa i Paweł Chomczyk, artyści wszechstronni Krzysztof Kiziewicz, Jędrzej Dondziło, Krzysztof Szubzda i Maciej Szupica (i jego syn Konstanty), muzycy Alicja i Rafał Grabowscy, wokalistka i twórczyni wideoklipów Joanna Zubrycka oraz blisko zaprzyjaźniony z kulturą i filmem Piotr Doliński.
Pomysł wystawy i całego projektu narodził się w 2021 roku w głowach członków kolektywu Kaufman Bros & Sistas: dr Tomasza Adamskiego (filmoznawcy z Uniwersytetu w Białymstoku i niezależnego filmowca) i Macieja Ranta (niezależnego filmowca i dyrektora artystycznego festiwalu ŻUBROFFKA) oraz fotografa i rekonstruktora fotografii XIX-wiecznej Andrzeja Górskiego.
Podsumowaniem projektu stał się wydany w październiku 2022 roku wyjątkowy album “Wyśniona historia kina na Podlasiu”, ze specjalnym wstępem krytyka filmowego Łukasza Maciejewskiego. Album zaliczony został w „Aktualnościach Filmowych” Canal Plus przez Karolinę Korwin Piotrowską i Łukasza Maciejewskiego do najciekawszych filmowych książek 2022 roku.
Producentem wystawy i wydawcą albumu jest Białostocki Ośrodek Kultury, album i wystawa powstały w ramach Festiwalu Wschód Kultury / Inny Wymiar 2021 – 2022.
Krytycy o albumie:
“Bardzo niezwykła, trudna do sklasyfikowania publikacja Białostockiego Ośrodka Kultury & Kaufman Bros & Sistas. Album historyczny o filmowych tropach i osobowościach Podlasia (a było ich trochę i jest to skomplikowana geografia, od Dzigi Wiertowa, poprzez ATALANTĘ ze zdjęciami jego brata, po Mela Brooksa i multum innych zjawisk), ale także – album kreacyjny, pełen inscenizacji, portretów wymyślonych i odegranych na nowo. Jedna z lepszych publikacji filmowych tego roku.” — Michał Oleszczyk
“Sztuka edytorska na najwyższym poziomie. Fotografie w kolodionie, mleczny, ciężki papier, płócienko na okładce. Genialna publikacja.” — Adriana Prodeus
„Oto artyści z Podlasia, dzięki zaskakującemu efektowi synergii, sportretowani przez kolejnych artystów pochodzących z regionu. Łączy ich kino – nie ma czasu przeszłego, przyszłego, jest tylko teraźniejszość. I to jest właśnie obowiązująca rzeczywistość. Zostali uwiecznieni w momencie robienia zdjęcia: upozowani, świadomi wyjątkowego aktu jakim jest dedykowana fotografia. Codzienność nie ma tutaj racji bytu. Kino na tych zdjęciach jest świętem. Sztuka jest świętem” — Łukasz Maciejewski
“Może powiem, jak ta książka wygląda. To duży album, pięknie oprawny w delikatne płócienko, wydrukowany na mlecznym, ciężkim papierze. Jest to album zdjęć wykonanych w tradycyjnej technice mokrego kolodionu, na których oglądamy bohaterów i bohaterki niebyłej, wyśnionej, wymyślonej historii kina na Podlasiu” — Adriana Prodeus we wstępie audycji “O wszystkim z kulturą”
Autorzy wystawy i albumu:
Andrzej Górski – absolwent Państwowej Wyższej Szkoły Filmowej, Telewizyjnej i Teatralnej w Łodzi oraz Instytutu Twórczej Fotografii w Opawie, członek Związku Polskich Artystów Fotografików. Nauczyciel fotografii w Centrum Kształcenia Ustawicznego im. H. Sienkiewicza oraz Młodzieżowym Domu Kultury w Białymstoku. Stypendysta Prezydenta Miasta Białegostoku (projekt „Sny Białostoczan”, 2007). Od 10 lat zajmuje się XIX-wiecznymi technikami fotograficznymi. Na projekt o powstaniu styczniowym otrzymał stypendium Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego, a TVP Historia zrealizowała o nim film z serii „Historia żywa”. Fotografie były także publikowane w magazynie „National Geographic Polska”. Od 2013 roku, posługując się stuletnim aparatem i procesem mokrego kolodionu, realizuje projekt dokumentalny „Jak podróżowano w XIX wieku”. Wątek morski projektu był realizowany na największych polskich żaglowcach szkoleniowych, takich jak Dar Młodzieży, Zawisza Czarny i Kapitan Borchardt. Fotografie zdobyły I nagrodę w konkursie fotografii żeglarskiej Pantaenius Jacht Photo (2017), były też nominowane w konkursie Grand Press Photo w kategorii zestaw dokumentalny. Wystawa podsumowująca marynistyczną część projektu była prezentowana w Galerii SKUR 2 w Stavanger podczas Tall Ships Races 2018. W 2019 roku, wątkom podróżnym zarejestrowanym w technice kolodionowej poświęcona była wystawa „Transport dóbr i obrazów” w Galerii Arsenał w Białymstoku.
Maciej Rant – urodzony w Augustowie w czasie, gdy w mieście przebywała ekipa serialu “Czarne chmury”. Kierownik działającego przy Białostockim Ośrodku Kultury kina Forum, pomysłodawca i organizator akcji Filmowe Podlasie Atakuje! oraz dyrektor artystyczny i pomysłodawca Międzynarodowego Festiwalu Filmów Krótkometrażowych ŻUBROFFKA. Filmowiec niezależny, współpomysłodawca i członek kolektywów filmowych Podlasie Makes Me Happy i Hermanos de Chamuco (m.in. filmy: “Krańce świata: Człowiek Ryba”, “Wielki Łapiak”, “Krwawy pazur”, “Tandemem przez pogranicze”, “Ginące zawody: Herr Barbarisch”, “Ginące zawody: Kurzy śpiewak”, “Goście, czyli na wschodnich bezdrożach”), muzycznego kolektywu Demonios Latinos oraz – z Tomaszem Adamskim – kolektywu Kaufman Bros & Sistas (mającego na koncie wystawę „Wyśniona historia kina na Podlasiu” i pracującego nad książką o historii podlaskiego kina). Selekcjoner filmowy, juror, organizator wielu wydarzeń filmowych, muzycznych i wystaw w kraju i za granicą. W wolnych chwilach zawodnik i propagator piłki błotnej (organizator Swampions Soccer League / Błotnej Ligi Mistrzów).
Tomasz Adamski – doktor nauk humanistycznych, adiunkt w Instytucie Studiów Kulturowych. Od wielu lat prowadzi zajęcia na Uniwersytecie w Białymstoku z zakresu filmu i animacji kultury. Autor kilkudziesięciu artykułów o tematyce filmoznawczej, współautor dwóch publikacji książkowych. Mocno związany ze środowiskiem filmowym. Prezenter, selekcjoner Międzynarodowego Festiwalu Filmów Krótkometrażowych ŻUBROFFKA. Autor licznych prelekcji w wielu kinach studyjnych, współpracujący z dyskusyjnymi klubami filmowymi. Autor niezależnych produkcji filmowych oraz filmów dokumentalnych realizowanych m.in. w USA, Sudanie Południowym, Turcji, Rosji, Norwegii, Kazachstanie i na Białorusi. Często pracuje z młodzieżą w ramach warsztatów filmowych w Polsce (Solniki 44, Krasne, Supraśl) i za granicą (Czechy, Białoruś, Gruzja, Krym).
Zapraszają na wystawę: Górski i Kaufman Bros & Sistas, Prezydent Miasta Biała Podlaska Michał Litwiniuk, Bialska Galeria Fotografii, Bialskie Centrum Kultury, Białostocki Ośrodek Kultury oraz Fotoklub Podlaski.
Wystawa jest wpisana w wydarzenia Wschodniego Festiwalu Fotografii 2025.
Wstęp wolny!
Wystawa czynna: 11 czerwca – 13 lipca 2025
(tekst i plakat przygotowali autorzy wystawy – Górski i Kaufman Bros & Sistas)
—
Karol Wysokiński
Kierownik Bialskiej Galerii Fotografii
ul. Krótka 1, 21-500 Biała Podlaska
Wstęp Wolny.
materiał: Bialska Galeria Fotografii
opracowanie: Brygoła
