W tym roku przypada 80. rocznica zbrodniczej akcji Reinhardt. Tablica poświęcona Żydom zamordowanym przez Niemców w latach 1942-1943 została umieszczona na symbolicznym murze na skwerze przy ul. Wojska Polskiego 132. Powstała dzięki zaangażowaniu Fundacji Ruchu Solidarności Rodzin przy wsparciu Banku PKO S.A. oraz Polskiego Komitetu Olimpijskiego.
Na wydarzenie zaprosili wspólnie marszałek województwa lubelskiego Jarosław Stawiarski, burmistrz Terespola Jacek Danieluk, rada miasta oraz Miejskie Centrum Kultury i Rekreacji.
W uroczystym odsłonięciu tablicy uczestniczyli przedstawiciele władz miasta oraz województwa lubelskiego, dyrektorzy jednostek samorządowych, instytucji i szkół, duchowieństwo, młodzież szkolna oraz mieszkańcy miasta.
– Cieszę się, że jest dzisiaj dużo młodzieży. Ważne, żeby te informacje były w Waszej pamięci, żeby były powtarzane, a o tej prawdzie, która jest zapisana na tej tablicy, żeby nikt nie zapomniał. Ten naród, tych obywateli naszego kraju, wymordowano podczas akcji Reinhardt w dużej mierze na terenie naszego województwa -była to liczba ponad 1 miliona osób w bestialski sposób zabitych przez Niemców. To należy podkreślać i ta tablica ma to upamiętniać i przekazywać dalej. Waszym, jako młodych ludzi, zadaniem jest pamiętać o tym, by więcej nie było takich sytuacji, bo życie ludzkie ma najwyższy wymiar i największą wagę, a nie ma żadnej ceny – mówił reprezentujący tego dnia władze województwa wicemarszałek Jarosław Kwasek.
Do młodzieży, jako przyszłości kraju, Europy i świata, zwrócił się również włodarz miasta.
– To niezwykle ważne, byśmy siebie nawzajem szanowali. Nieważne, gdzie żyjemy, nieważne, gdzie mieszkamy, szacunek wzajemny do siebie i innych narodów jest rzeczą niezwykle istotną. Nieważne, w jaką siłę wyższą wierzymy, ona na pewno jest, jesteśmy dziećmi jednego Boga, nieważne jakiej jesteśmy narodowości. Jesteśmy tylko chwilę na tej ziemi (…) musimy pamiętać o każdym człowieku – podkreślił burmistrz miasta Terespol Jacek Danieluk.
Według niektórych źródeł pierwsi Żydzi osiedlili się na terenie obecnej gminy Terespol już w 1535 r., jednak większa fala osadników żydowskich przybyła tu dopiero w pierwszej połowie XVIII w. Ówczesny właściciel dóbr Jerzy Fleming zachęcał ich do osiedlania się na tym terenie nadając przywileje handlowe, co miało przyspieszyć rozwój ekonomiczny miasta. Zamieszkało tu wielu żydowskich kupców i przedsiębiorców, pod koniec XIX w. społeczność ta stanowiła już ok. 70% populacji Terespola., na początku XX w. natomiast już 85%. W mieście pojawiły się prowadzone przez Żydów octownie oraz zakłady produkujące znane z wysokiej jakości ogórki kiszone konserwowe, znaczna część społeczności żydowskiej zajmowała się również obsługą bazy gastronomiczno-noclegowej, świadczeniem usług dla armii carskiej i robotników oraz utrzymywaniem zaplecza technicznego związanego z budową twierdzy brzeskiej. W gminie znajdowały się synagoga, dwa bet midrasze, mykwa i rzeźnia rytualna.
W okresie I wojny światowej wielu Żydów opuściło miasto, w 1921 r. żydowskie pochodzenie deklarowało już tylko 1200 terespolan. Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości liczba ta spadła o połowę. Znaczna część Żydów uciekła z Terespola wraz z wycofującą się stąd w 1939 r. Armią Czerwoną, a ci, którzy zostali, dostali się pod niemiecką okupację. Było to 284 osób, które zostały wywiezione 29 sierpnia 1942 r. do niemieckiego obozu zagłady Treblinka.
Podobne tablice zostały odsłonięte m.in. w Konstantynowie i Łomazach.
– To kolejne miejscowości na terenie naszego województwa, gdzie te tablice są odsłaniane. W pierwszej części było około 60 tablic, a teraz kończymy ten cykl upamiętnienia narodu żydowskiego, Polaków pochodzenia żydowskiego. W każdej miejscowości, w której była społeczność żydowska będzie tablica ją upamiętniająca – zapewnił wicemarszałek Jarosław Kwasek.
– Ta tablica ma przede wszystkim udowodnić i upamiętnić, że to Niemcy i cały reżim hitlerowski był zbrodniczym reżimem, który mordował mieszkańców narodowości żydowskiej. Młodzież i mieszkańcy wiedzą, jakie były prawdziwe wydarzenia. Młodzież ma też wiedzieć, że to nie Polacy mordowali Żydów, tylko Niemcy poprzez różnego rodzaju obozy zagłady wybudowane na terenie województwa lubelskiego i całej Polski – dodał kierownik filii urzędu marszałkowskiego w Białej Podlaskiej Dariusz Litwiniuk.
Tablica umieszczona przy ul. Wojska Polskiego dołączyła do licznych już w tym miejscu miejsc pamięci, takich jak tablice, pomniki, popiersia.
– To popiersia osób i pomniki wydarzeń historycznych, które są niezwykle związane z Terespolem. Mamy odzyskanie niepodległości, Kościuszkę, generała Krajowskiego, burmistrza Baja, dziś odsłanialiśmy tablicę mordu Żydów. Widzę, że turyści śmiało robią sobie zdjęcia, czytają o historii Terespola. Cieszę się, że coraz więcej turystów przyjeżdża do Terespola, a tutaj mamy mini podręcznik historii Terespola – zauważył burmistrz Jacek Danieluk wskazując na ciąg ulicy, przy której odbyła się uroczystość.
_____
materiał: Radio Biper Terespol
zdjęcia: Gwalbert Krzewicki
opracowanie: Anna Ostapiuk
